Anguis fragilis - padalec zwyczajny
Polecany dla: |
Nie dotyczy |
Nazwa łacińska: |
Anguis fragilis |
Nazwa polska: |
 Padalec zwyczajny |
Synonimy: |
- |
Wygląd: |
Padalec zwyczajny wyróżnia się od innych polskich jaszczurek całkowitym brakiem kończyn. Jaszczurka ma wężowaty, wydłużony kształt ciała, pokryty wieloma gładkimi, błyszczącymi łuskami, posiada krótką, niewyraźnie odgraniczoną od tułowia głowę. Ubarwienie bywa różne (najczęściej w odmiennych kolorach brązu), występuje jednak kolorystyka żółta, ołowiana lub miedziana. Osiąga długość ciała od 45-50 cm. |
Występowanie: |
Zasiedla niemal całą Europę, z wyjątkiem chłodnej, północnej części. W Polsce występuje na terenie całego kraju. Nie występuje w Irlandii, Krymie, południowej Hiszpanii. Niektórzy biolodzy twierdzą że występuje w północno zachodniej Afryce. Zamieszkuje obszary silnie nasłonecznione, półcieniste lub lekko wilgotne. |
Biotop: |
Prowadzi dzienny tryb życia, podczas upalnych dni spotkać można go w porach rannych i przed zmierzchem. Deszcze spędza w swojej kryjówce. Norą padalca zwyczajnego jest zazwyczaj opuszczona kryjówka jakiegoś gryzonia lub jakieś naturalne ukrycie. Ciekawostką jest, że współdzielą swoje kryjówki z m.in salamandrą czarną i salamandra plamistą. |
Aktywność: |
Dzienna |
Środowisko życia: |
Naziemny |
Temperatura °C: |
np.W dzień XX°C, w nocy nie niżej niż YY°C |
Wilgotność powietrza %: |
np. W dzień XX-ZZ%, w nocy nie niżej niż XX-VV%. |
Typ terrarium: |
Nie dotyczy |
Żywienie: |
Padalce zwyczajne odżywiają się prawie wyłącznie ślimakami oraz dżdżownicami. Urozmaiceniem pokarmu są stonogi, mało ruchliwe owady, larwy oraz pająki. |
Wielkość terrarium: |
Nie dotyczy |
Rozmnażanie: |
Gody odbywają się wkrótce po obudzeniu ze snu zimowego. Po trwającej 12 tygodni ciąży, młode rodzą się w lipcu lub sierpniu, miot wynosi od 8 do 12 młodych - mają długość 70-90 mm. Dojrzałość płciową osiągają po upływie 4 lat, wtedy mają już blisko 25 cm długości. |
Uwagi: |
Gatunek prawnie chroniony! |
Trudność hodowli: |
Gatunek łatwy w hodowli |
Padalec zwyczajny (Anguis fragilis)
Systematyka
Królestwo: Zwierzęta
Gromada: Strunowce
Klasa: Gady
Rząd: Squamata
Rodzina: Anguidae
Rodzaj: Anguis
Gatunek: Anguis fragilis
Środowisko
Jedyna beznoga jaszczurka żyjąca w Polsce. Występuje prawie w całej Europie. Wyjątkiem jest południowa Hiszpania, Irlandia i Północna Skandynawia (powyżej do 65°N). Spotykana jest również na Kaukazie, w Iranie, w Azji Mniejszej a także w Afryce (północna Algieria). W górach gatunek ten dociera do wysokości 2000 metrów n.p.m. (w Polsce do 1100 metrów n.p.m.).
Padalce żyją w zaroślach i unikają miejsc bardzo suchych i bardzo nasłonecznionych. Z reguły nie wygrzewają się bezpośrednio na słońcu, skrywają się w suchej trawie, wśród mchu lub innej niskiej, gęstej roślinności. Lubią wygrzewać się pod arkuszami porzuconej blachy. Na miejsce zamieszkania wybierają leśne polany, wrzosowiska, nasypy kolejowe, zaniedbane lub porzucone ogrody i cmentarze. Padalce preferują miejsca z miękką, luźną ziemią, w której mogą się zakopać. Czasami można je znaleźć ukryte pod kłodami lub kamieniami lub w stosach kompostu, gdzie najłatwiej znaleźć pożywienie. Padalce lubią towarzystwo mrówek i często mieszkają z nimi w mrowisku.
W Polsce żyje podgatunek nominalny padalca (A. f. fragilis Linaeus). Jaszczurka ta jest dosyć pospolita w całej Polsce, tak na niżu, jak i w okolicach podgórskich.
Wygląd
Padalec nie ma widocznych kończyn, nawet w formie szczątkowej, choć w budowie szkieletu widać zarysy kości ramienia i stawu biodrowego. Jego cylindryczne, krępe ciało pokryte jest drobnymi, owalnymi łuskami ułożonymi regularnie, przylegającymi ściśle do siebie o gładkiej powierzchni. Nadają one padalcowi charakterystyczny szklisty połysk. Jego głowa jest niewielka i nie oddzielona od tułowia przewężeniem szyjnym. Samiec ma głowę proporcjonalnie większą niż samica. Pysk padalca jest zaokrąglony a otwory uszne małe, czasem ledwie widoczne. Padalec ma żółtoczerwone oczy i powieki, które może zamykać.
Padalec może osiągnąć długość do 50 cm, choć z reguły jest mniejszy. Samice osiągają większe rozmiary niż samce. W momencie wyklucia młode mają ok. 6,5-9 cm, po roku osiągają rozmiary 15-18 cm a po dwóch latach 21-32 cm. W wieku 7-8 lat praktycznie przestają rosnąc.
Zdrowy ogon, który nie był nigdy odłamany stanowi ok. 60% długości całej jaszczurki i jest zakończony kolczastym wyrostkiem. Ogon może zostać odrzucony w sytuacji, gdy jaszczurka czuje się zagrożona. Ogon słabo się regeneruje i nigdy potem nie osiąga pierwotnej długości. Po odłamaniu ogon odrasta w postaci krótkiego, stożkowatego kikuta, nierównomiernie pokrytego łuskami. Ogon jest nieznacznie cieńszy od tułowia i tylko u brzemiennej samicy wyraźnie się odróżnia.
Ubarwienie padalców jest bardzo zmienne. Dojrzałe samce są z reguły dość jednolicie ubarwione: brązowe, ołowianoszare, miedziane albo ceglastoczerwone, czasami z turkusowymi cętkami. Samice są z reguły ciemniejsze i przeważnie szarawe. Często mają na grzbiecie 2, 3 lub 5 ciemnych, delikatnych, podłużnych linii. Młode są złote lub srebrzyste. Mała cętka na głowie przechodzi w ciemną, podłużną linię na grzbiecie. Brzuch u samców jest jasnoszary, u samic i u młodych ciemnoszary, czasem prawie czarny. Młode padalce dorastają i zmieniają ubarwienie w przeciągu 2-3 lat.
Ruchy padalca są powolne i wężowate, ale jest on o wiele mniej "wygimnastykowany" niż wąż.
Jak odróżnić padalca od węża?
Ze względu na brak nóg padalec jest często mylony z wężem. Miedzianobrązowe i szare ubarwienie, oraz pręga na grzbiecie sprawiają, że szczególnie często jest mylony ze żmiją zygzakowatą i nazywany „miedzianką”. Wbrew pozorom dość łatwo go jednak odróżnić od węża. Oto podstawowe różnice:
| Padalec | Żmija |
| ruchome powieki | brak powiek |
| otwory uszne | brak otworów usznych |
| krótki, płaski język | długi, rozwidlony język |
| głowa słabo oddzielona od tułowia | głowa wyraźnie oddzielona od tułowia |
| krępe, sztywne ciało | bardzo giętkie ciało |
| kruchy, łamliwy ogon, często w fazie regeneracji | z reguły zdrowy, nie złamany ogon |
| pręga grzbietowa blada, prosta, często więcej niż jedna | u żmii zygzakowatej pręga grzbietowa tworzy zygzakowaty wzór |
Zachowanie
Ze snu zimowego padalec budzi się na przełomie marca i kwietnia. Dojrzałe samce pojawiają się pierwsze i wygrzewając się, przygotowują się do okresu godowego. Na żer wychodzi przeważnie rano i wieczorem lub po deszczu. Dni spędza zagrzebany w mchu, suchej trawie, ściółce lub w stosach kompostu. Często również wygrzewa się zwinięty pod płaskimi, dobrze nasłonecznionymi kamieniami. Dużo czasu spędza pod ziemią. Unika miejsc silnie nasłonecznionych. Na odkrytym terenie może być spotkany wczesną wiosną tuż po przebudzeniu ze snu zimowego, podczas okresu godowego i późnym latem, kiedy wygrzewają się brzemienne samice. Przestraszony padalec zamiera i często nie ucieka od razu. Na ogół jest powolny, ale może poruszać się szybko kiedy naprawdę się przestraszy. W sytuacji zagrożenia padalec, tak jak wiele innych jaszczurek, odrzuca ogon, który przez dłuższą chwile porusza się i reaguje na dotyk. Schwytany padalec z reguły nie kąsa, ale może uwolnić zawartość kloaki.
Począwszy od października padalec przygotowuje się do spoczynku zimowego, chowa się do jamek wydrążonych w ziemi, pod kamienie lub wewnątrz spróchniałych pniaków. W sen zimowy zapada często w grupach po 20-30 sztuk. Długość snu zimowego zależy od temperatury zimą i wczesną wiosną.
Rozmnażanie
Pora godowa u padalców trwa od kwietnia do lipca. Między samcami dochodzi do zażartych walk o samice. Samce chwytają się za głowę lub szyję, splatają ciała, unoszą lekko nad ziemię i siłują się. Akt kopulacji wygląda podobnie, ale jest mniej gwałtowny i samiec nie wyrządza samicy krzywdy. Kopulacja może trwać około godziny. Padalce są jajożyworodne, to znaczy, że młode rozwijają się w ciele matki wewnątrz osobnych, skórzastych jajach. Latem samica wygrzewa się na słonku, przyśpieszając w ten sposób rozwój jaj. Po okresie ciąży samica składa jaja, z których natychmiast wyłażą młode. Otoczka jaja czasem przerywa się podczas składania. Częściej jednaj jest przerywana gwałtownym ruchem głowy wylęgającej się jaszczurki w kilka minut po złożeniu. Jeśli lato jest ciepłe ciąża trwa 11-13 tygodni i młode przychodzą na świat w sierpniu lub na początku września. Jeśli jednak pogoda nie jest sprzyjająca to wylęg może się przedłużać do października, a w ekstremalnych sytuacjach jaja mogą być przetrzymane w ciele samicy aż do następnej wiosny. W miocie jest zwykle 6 do 12 młodych, choć zarejestrowano mioty liczące nawet 22 sztuki (w Polsce maksymalnie 16 sztuk). Po urodzeniu młode są w pełni samodzielne i potrafią zdobywać pokarm. Samce osiągają dojrzałość płciową po 4-5 latach, samice po 3 latach.
Żywianie
Padalec żywi się ślimakami, głównie nagimi, które często sieją spustoszenie na grządkach warzywnych.. Ze względu na to postrzegany jest jako sprzymierzeniec ogrodników. Ponad to zjada owady i ich larwy, pająki, stonogi, dżdżownice i inne, drobne bezkręgowce. Nie gardzi gąsienicami, ale zjada tylko te o gładkiej skórze. Potrafi pić. Padalce, podobnie jak węże, smakują powietrze językiem, żeby wytropić zdobycz. Chwyta ofiarę w paszczę i powoli pożera. W przeciwieństwie do węża nie może rozciągać szczęk i większą zdobycz musi pogryźć zanim ją połknie.
Zagrożenia
Padalec jak wszystkie inne gady jest w Polsce prawnie chroniony. Oznacza to zakaz chwytania, hodowania i handlu osobnikami z tego gatunku. Brak nóg nie przysparza padalcowi wielu korzyści. Większość ludzi myli go z wężem, a ponieważ dla wielu każdy napotkany wąż to groźna żmija, często jest bezmyślnie zabijany. Padalce padają ofiarą ludzi często zupełnie przypadkowo, np. podczas koszenia trawy. Wydaje się, że gatunek ten jest ciągle dość pospolity, choć jest to trudne do ustalenia z całą pewnością z powodu jego skrytej natury i zmierzchowo – nocnej aktywności. Obserwuje się jednak spadki liczebności niektórych populacji. Jest to spowodowane zmniejszaniem się wilgotnych terenów trawiastych na rzecz terenów gęsto zalesionych, zurbanizowanych i rolniczych. Ponadto padalce zdychają czasem z powodu stosowania na obszarze ich występowania środków zwalczających ślimaki (podstawowy pokarm padalców). Naturalnymi wrogami padalców są ptaki drapieżne takie jak myszołowy, sowy i bociany, a także bażanty i kuropatwy. Ponadto na padalce polują jeże, lisy, borsuki, kuny, tchórze, łasice, szczury, dziki a także węże (zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty). Na młode, 10 cm padalce polują nawet ropuchy i żmije a także jaszczurki zwinki.
